Muzyka

Oczywiście przypuszczam, że piękno wiersza musi docierać za pośrednictwem słuchu, a piękno rzeźby za pośrednictwem wzroku i dotyku. Ale to są tylko środki, nic więcej. Nie wiem czy widzimy piękno albo czy piękno dociera do nas poprzez formy, które mogą być werbalne lub plastyczne czy też słyszalne, jak w przypadku muzyki. Walter Pater powiedział, że wszystkie sztuki aspirują do stanu muzyki. Myślę, że to akurat łatwo wytłumaczyć, bo w muzyce zaciera się granica między treścią i formą.

Jorge Luis Borges

W dialogu I

Serotonina

Bez wątpienia captorix też miał w tym swój udział, codzienne dawki alkoholu pozostawały umiarkowane, ponadto z przyjemnością stwierdzałem, że jestem na dawce piętnaście miligramów captorixu dziennie, czyli nieco poniżej maksymalnej. Pozbawiony jakichkolwiek pragnień czy racji bytu (czy te pojęcia nie są zresztą równoważne? trudny temat, na który nie miałem wyrobionego poglądu), utrzymywałem swoją rozpacz na poziomie możliwym do przyjęcia, można żyć, będąc zrozpaczonym, większość ludzi tak właśnie żyje, chociaż czasami się zastanawia, czy może sobie pozwolić na łyk nadziei, to znaczy zadaje sobie pytanie, po czym odpowiada na nie przecząco. Nadal jednak kurczowo trzyma się życia, co stanowi wzruszające zjawisko.

Michel Houellebecq

Serotonina

Mechanizm

Byłem wściekły; nie czekając na niego, nalałem sobie szklankę wódki i rzuciłem się na plastry domowej kaszanki, nie da się ludziom pomóc, pomyślałem, ani przyjaźń, ani współczucie, ani psychologia, ani inteligencja sytuacyjna nie znajdują tu żadnego zastosowania, ludzie sami wytwarzają mechanizm własnych nieszczęść, nakręcają go do oporu, a potem mechanizm się kręci w sposób nieuchronny – z kilkoma potknięciami czy spowolnieniami w wyniku na przykład choroby, ale kręci się do końca, aż do ostatniej sekundy.

Michel Houellebecq
Serotonina

Myśli

„Czy naprawdę tak jest” – ciągnął w myślach – „że w życiu chodzi o utratę radości, że życie jest podróżą, która rozpoczyna się od pozbawionego zahamowań, piskliwego szczęścia, a wraz z każdym nowym doświadczeniem zastępuje je refleksja, szczęście zanika aż do momentu, gdy człowiek staje się zupełnie pozbawiony radości, a jedynie ogarnięty przez… myśli? Och, te myśli!” – myślał Jarle. Boże drogi, jak on pożądał tych myśli! Przez lata właściwie tylko do tego dążył, by wydobywać te obiecane myśli, wykopywać je i przesadzać, pielęgnować i wystawiać na słońce, w nadziei, że urosną potężne, dumne i wybitne! Myśli! Wielkie myśli! Które mają zaludnić szlachetny świat myślenia! „Wielkie nieba” – myślał, zerkając na córkę, która śmiała się z czegoś, co powiedziała Sara – „w świecie Lotte nie ma właściwie ani jednej myśli. Ona po prostu nie myśli. Ona zwyczajnie… co takiego robi… czym w sumie się zajmuje… ona po prostu… no… żyje? Czy to aż tak… tanie? Czy to tak… niepojęcie tanie? Czyżbym miał dwadzieścia pięć lat, czyżbym znajdował się mniej więcej w połowie genialnego badania nad proustowską onomastyką i doszedł do wniosku, że ja sam tylko myślę, podczas gdy moja córka żyje? Czyżbym nie był w stanie sformułować bardziej wyszukanej myśli – tak właśnie, myśli! – niż ta? Czy wszystkie moje kroki na ziemi, całe dwadzieścia pięć lat, doprowadziły mnie do tego?

Tore Renberg

Charlotte Isabel Hansen

Przenikanie

Dzisiaj doszedłem do tarasu widokowego, skąd można dojrzeć skrawek plaży tam w dole, pustej plaży na tle szarego morza. Wiklinowe fotele w kształcie kosza, o wysokich wygiętych oparciach dla osłony przed wiatrem, ustawione półkolem, zdawały się obnażać świat, w którym rodzaj ludzki uległ rozproszeniu, a rzeczy, które przetrwały, potwierdzają tylko jego nieobecność. Doznałem zawrotu głowy, tak jakbym niespodziewanie przeniknął z jednego świata do drugiego, jakbym w każdym z nich pojawił się tuż po nastaniu końca świata.
 

Italo Calvino
Jeśli zimową nocą podróżny

Dzieciństwo

Często jeździ rowerem po okolicy. Pedałuje z całej siły, wypełniając płuca smakiem wieczności. Wieczność dzieciństwa to krótka wieczność, ale on jeszcze o tym nie wie; krajobraz się przesuwa.
 

Michel Houellebecq
Cząstki elementarne

Krajobraz

Krajobraz był dla mnie zawsze jednym ze źródeł energii. Panuje ogólne przekonanie, że rzeźbiarz nie interesuje się pejzażem, a zajmuje się tylko trójwymiarową, zwartą formą postaci ludzkiej lub zwierzęcej. Jeśli o mnie chodzi, zawsze fascynowałem się krajobrazem. Nie potrafię czytać podróżując pociągiem, muszę patrzeć przez okno, w obawie, że może mi coś umknąć. Uważam, że wszystkie naturalne formy, zarówno widoki pejzaży jak i kształty chmur są niewyczerpalnym źródłem inspiracji. Pnie drzew, gałęzie wystające z pni w poszukiwaniu własnej przestrzeni, różnorodność i struktura traw, kształty muszli, kamyków itd. Natura jest niewyczerpalnym źródłem nowych kształtów i form. I dlatego dziwię się, gdy artyści próbują od niej uciekać.

Henry Moore

Intensywność

Malarstwo to nie kolory najładniejsze, to całe życie i jego tragizm, nędza, wielka samotność, trochę radości. Konieczność mówienia o tym wszystkim. Potrzeba znalezienia własnej konstrukcji dla myśli, uczucia. Powody mojej pracy nigdy nie były artystyczne. Miały inne źródło. Trudno o tym mówić. Pragnę zachować intensywność przeżywania do końca. Wszystko na nic jeśli ona umiera.

Jacek Sienicki

Racja

Tam gdzie mamy rację,
nigdy nie wyrosną
wiosenne kwiaty.

Tam gdzie mamy rację,
ziemia jest twarda i udeptana
jak na podwórzu.

Jehuda Amichaj

Blake

To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower
Hold Infinity in the Palm of Your Hand

And Eternity in an Hour.
 

William Blake

Cienie

Cienie padające na ziemię wydłużyły się i zniekształciły tak, że prawie nie wykazywały już podobieństwa do form, które je zrodziły. Jakby rosły same z siebie, jakby istniała równoległa rzeczywistość mroku, z mrocznymi płotami, mrocznymi drzewami, mrocznymi domami, zamieszkana przez mrocznych ludzi, będących jakby rozbitkami tu, w świetle, i sprawiających wrażenie równie kalekich i bezradnych w oderwaniu od swojego żywiołu, jak byłby szkier z jego wodorostami, muszlami i krabami, gdyby opuściła go woda. Czy nie dlatego cienie wydłużają się wieczorem? Wyciągają się ku nocy, ku przypływowi ciemności, która zalewa ziemię i przez kilka godzin spełnia najskrytsze tęsknoty cieni.

Karl Ove Knausgard
Moja Walka (Księga 3)

Pełnia ciszy

I byłbym chciał usiąść tam i zostać cały dzień czytając i słuchając dzwonów; bo było tak ładnie i spokojnie, że można by rzec, iż zegar, bijąc godzinę, nie przerywa spokoju dnia, ale, że go uwalnia od jego zawartości, i że dzwonnica – niedbale i starannie, jak ktoś niemający nic do roboty – przycisnęła w danym momencie jedynie pełnię ciszy, aby z niej wycisnąć i upuścić parę kropelek złota, które w niej powoli i nieznacznie zebrało gorąco.

Marcel Proust

W stronę Swanna

Bob's Big Boy

Od połowy lat siedemdziesiątych do wczesnych lat osiemdziesiątych niemal codziennie odwiedzałem restaurację Bob’s Big Boy. Zamawiałem mlecznego shake’a, siadałem przy stoliku i zagłębiałem się we własnych myślach.
Rozmyślania w restauracji dawały mi poczucie bezpieczeństwa. Mogłem pić kawę lub shake’a, a jednocześnie podróżować w nieznane i mroczne miejsca. Później zawsze wracałem do bezpiecznego świata restauracji.

David Lynch
W pogoni za wielką rybą

Przyjemne uczucie

Zrozumiał teraz wyraźnie prawdę, którą znał od czterdziestu lat, ale z której nie zdawał sobie jasno sprawy: gdy szedł nocą po ulicach, czuł się tak jakby chodził wewnątrz własnej głowy. Dlatego rozmowy ze ścianami, z reklamami, z cieniami, z dziwnymi, tajemniczymi kształtami, których nie był w stanie zidentyfikować w mroku, były jak rozmowy z samym sobą (…) Również w dzieciństwie i wczesnej młodości Mevlut wierzył, że tajemnicze rzeczy, na które zwraca uwagę, przemierzając ulice, pochodzą z jego własnej głowy. Wówczas jednak wyobrażał je sobie świadomie. W późniejszym okresie uznał, że to jakaś siła wyższa wkłada mu do głowy te myśli i wyobrażenia. W ostatnich latach przestał zaś dostrzegać różnicę pomiędzy fantazjami swojego umysłu a tym, co nocą widywał na ulicy; i owe fantazje, i realne obrazy stworzone były jakby z tej samej materii. To przyjemne uczucie wzmagała teraz szklanka raki wypita u Suleymana.

Orhan Pamuk
Dziwna myśl w mej głowie

Bagaż

Z własnego doświadczenia wiem, że do znalezienia swojego stylu pisania, sposobu narracji potrzebne jest raczej nie „dodawanie czegoś do siebie”, a „odejmowanie od siebie”. Jakby się dobrze zastanowić, to gromadzimy w życiu i nosimy ze sobą za dużo bagażu. Z powodu nadmiaru informacji czy nadmiaru bagażu musimy nieustannie dokonywać wyborów w drobnych sprawach. Kiedy człowiek próbuje siebie wyrazić, ten nadmierny bagaż powoduje, że system pada i czasami zdaje się, że silnik się zatrzymuje. I nie można się poruszyć. Jeżeli wtedy wyrzuci się do śmieci niepotrzebny bagaż i system przepływu informacji się usprawni, głowa powinna znowu zacząć działać jak trzeba.

Haruki Murakami
Zawód powieściopisarz

Leaving the Table

I’m leaving the table
I’m out of the game
I don’t know the people
In your picture frame
If I ever loved you
It’s a crying shame
If I ever loved you
If I knew your name

You don’t need a lawyer
I’m not making a claim
You don't need to surrender
I’m not taking aim
I don’t need a lover
The wretched beast is tame
I don’t need a lover
So blow out the flame

There’s nobody missing
There is no reward
Little by little
We’re cutting the cord
We’re spending the treasure
That love cannot afford
I know you can feel it
The sweetness restored

I don’t need a reason
For what I became
I’ve got these excuses
They’re tired and lame
I don’t need a pardon
There’s no one left to blame
I’m leaving the table
I’m out of the game

Leonard Cohen
Leaving the Table

 

Stan rzeczy

Powinienem był pozbyć się walizki, spełnić pierwszy warunek, żeby wskrzesić pierwotny stan rzeczy, chwilę, zanim wydarzyło się wszystko to, co w następstwie się wydarzyło. Właśnie to mam na myśli, gdy mówię, że chciałbym popłynąć pod prąd czasu: chciałbym wymazać skutki pewnych wydarzeń i przywrócić sytuację wyjściową. Lecz każda chwila mojego życia niesie ze sobą nagromadzenie nowych faktów, a każdy z tych faktów niesie własne następstwa, im bardziej zatem staram się cofnąć do punktu zerowego, z którego wyruszyłem, tym bardziej się od niego oddalam, nawet jeśli wszystkie moje poczynania zmierzają do tego, aby wymazać skutki poprzednich poczynań, w czym udaje mi się nawet osiągnąć pewne wyniki, tak że budzi się we mnie nadzieja na doznanie natychmiastowej ulgi, muszę jednak liczyć się z tym, że każdy mój ruch, obliczony na wymazanie poprzednich wydarzeń, wywołuje lawinę nowych, które jeszcze bardziej komplikują sytuację, a które będę z kolei usiłował wymazać. Muszę zatem poddawać rozwadze każdy mój ruch, aby dążyć do uzyskania maksimum faktów wymazanych przy minimum dalszych komplikacji.

Italo Calvino
Jeśli zimową nocą podróżny

Lustra

Lustra wiążą się z ideą sobowtóra; z ideą drugiego ja. Chodzi tu o zupełnie inną koncepcję. I jest to koncepcja czasu, a mówi o tym, że „ja” ciągle trwa, podczas gdy wszystko inne przemija, zmienia się. Niemniej jednak jest coś w człowieku, coś tajemniczego, co sprawia, że jest aktorem, a później w pamięci jest widzem.

Jorge Luis Borges
W dialogu I

Avenue B

I see the students out my window
They're walking in their student clothes
Eatin' books and information
To make their understanding grow
Well but this much I understand
It's hard to be an empty man
But since I gave `em every part of me
I ain't free

Iggy Pop
Avenue B (fragment)

4 kroki

Na życie bowiem, podobnie jak na obrazy, należy patrzeć z odległości czterech kroków, nawet jeśli mamy sposobność ich dotknąć, powąchać i posmakować.

Jose Saramago

Wszystkie imiona

Głębia

Głębia pozostaje ukryta. Gdzie? Na powierzchni rzeczy.

Hugo von Hofmannsthal

Impresjonista

Jeszcze raz się na świat urodzić - i jeszcze raz być malarzem!

Jan Ciągliński

Codzienność

Codzienność, która potrafi nas zmiażdżyć, tak jak stopa potrafi zmiażdżyć głowę, może również wywołać radość; wszystko zależy od tego, jakimi oczami się patrzy. Kiedy oczy widzą na przykład wodę, wszechobecną w filmach Tarkowskiego, a za jej sprawą ukazywany w nich świat staje się czymś w rodzaju terrarium, wszystko w nim pluska, cieknie i płynie, postacie mogą opuścić obraz i zostaje tylko stół z filiżankami, wolno napełniającymi się padającym deszczem na tle intensywniej, wręcz groźnej wegetacji, tak, wtedy oczy mogą również dostrzec tę samą dziką egzystencjalną głębię otwierającą się w codzienności. Jesteśmy bowiem krwią i kośćmi, ścięgnami i mięśniami, dookoła nas rosną rośliny i drzewa, bzyczą owady, ptaki fruwają, chmury przemieszczają się po niebie i pada deszcz. To spojrzenie przydające światu sensu zawsze jest możliwe, jednak często się od niego ucieka...

Karl Ove Knausgard
Moja walka. Księga 2

Trzy słowa

Jestem w kiepskim nastroju. Jurku wydaje mi się, że dojrzewamy... mówimy coraz mniej, chciałbym osiągnąć taką doskonałość, żeby mówić 3 słowa na dzień... jedno rano, jedno w południe, jedno wieczorem... ale nie wiem jakie.

Tadeusz Różewicz

fragment listu do Jerzego Nowosielskiego

Śmierć

Teraz widziałem to co pozbawione życia. Widziałem, że nie ma już żadnej różnicy między tym, co kiedyś było moim ojcem, a stołem, na którym leżał, podłogą, na której stał stół, gniazdkiem w ścianie pod oknem czy kablem biegnącym do kinkietu. Bo człowiek jest jedynie formą wśród innych form, w których nieustannie wyraża się świat, nie tylko żywych, lecz również martwych, zapisanych na piasku, kamieniu, wodzie. A śmierć, którą zawsze uważałem za najważniejszą wielkość w życiu, mroczną i pociągającą, nie była już niczym więcej, niż pęknięta rura, z której kapie woda, gałąź łamiąca się na wietrze czy kurtka, która ześlizguje się z wieszaka i spada na podłogę.
 

Karl Ove Knausgard
Moja walka. Księga 1